Trong những ngày gần đây, căng thẳng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc lại nóng lên dữ dội khi Bắc Kinh tung ra hàng loạt động thái mang tính “shock-and-awe” – gây bất ngờ, tạo áp lực – nhằm vào chính sách của Tổng thống Donald Trump. Những bước đi này không mang tính ngẫu nhiên, mà là kết quả của chiến lược có tính toán từ lâu của Trung Quốc để giành lợi thế chiến lược trong mối quan hệ song phương vốn đã nhiều sóng gió.
1. Những động thái mới nổi lên và mục đích
Một trong những biện pháp nổi bật nhất là việc Trung Quốc mở rộng kiểm soát xuất khẩu kim loại đất hiếm – yếu tố chiến lược trong chuỗi cung ứng công nghệ cao. Theo các nguồn tin, Bắc Kinh đã áp dụng các quy định cấp phép xuất khẩu đối với những sản phẩm chỉ chứa một lượng nhỏ kim loại đất hiếm, mở rộng phạm vi kiểm soát từ nguyên liệu đầu vào sang các sản phẩm chế biến trung gian.
Động thái này có thể hiểu là “vũ khí chiến lược tối thượng” mà Trung Quốc sẵn sàng dùng để đẩy Mỹ phải thỏa hiệp, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ, chip, AI và sản xuất cao cấp.
Phản ứng từ Mỹ cũng không chậm: Tổng thống Trump đã thông báo sẽ áp thuế lên tới 100% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, và tăng cường kiểm soát xuất khẩu phần mềm chiến lược. Sự leo thang này khiến thị trường tài chính rung lắc mạnh, đặc biệt nhóm công nghệ, vốn chịu ảnh hưởng lớn từ chuỗi cung ứng vật liệu chiến lược.
2. Kết hợp chiến lược kinh tế và địa chính trị
Động thái kiểm soát đất hiếm không chỉ là mánh tài chính – nó mang tính chiến lược địa chính trị sâu sắc. Trung Quốc đang dùng chuỗi cung ứng vật liệu như một đòn bẩy để ép Mỹ trong đàm phán song phương, nhằm buộc Washington nhượng bộ trong các biện pháp kiểm soát công nghệ, xuất khẩu chip, và cạnh tranh trong ngành AI.
Bắc Kinh đã mất nhiều năm để củng cố vị thế kiểm soát sản xuất và chế biến đất hiếm – khoảng 70% khai thác và 90% chế biến toàn cầu nằm dưới ảnh hưởng Trung Quốc. Khi Trump thách thức chuỗi cung ứng công nghệ, Trung Quốc đáp trả bằng cách siết chặt kiểm soát đầu vào và mở rộng kiểm soát xuất khẩu sản phẩm.
Chiến lược này cũng mang tính kép: ngoài mục tiêu kỹ thuật – kinh tế, nó gửi tín hiệu cứng rắn về quyền lực và chủ quyền của Bắc Kinh trong cạnh tranh toàn cầu.
3. Phản ứng từ Mỹ và tác động thị trường
Hoa Kỳ lập tức ghi nhận phản ứng mạnh. Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent lên tiếng chỉ trích Trung Quốc rằng hành động mới cho thấy nền kinh tế Trung Quốc đang yếu và Bắc Kinh muốn “kéo mọi người xuống cùng mình.”
Bessent cho rằng Trung Quốc đang ở giữa một giai đoạn suy thoái, và sử dụng biện pháp kiểm soát xuất khẩu như một dạng kinh tế cưỡng ép để giảm bớt sức ép nội tại.
Thị trường chứng khoán Mỹ phản ứng rất nhạy: chỉ trong một phiên, Dow Jones mất gần 900 điểm, S&P 500 và Nasdaq cũng giảm sâu, đặc biệt các cổ công nghệ rơi vào áp lực mạnh.
Một số nhà phân tích cho rằng bước đi của Trung Quốc mang tính “cấp độ cao” trong chiến tranh thương mại – không chỉ áp thuế, mà đe dọa chuỗi cung ứng cốt lõi.
4. Sự chuẩn bị của Trung Quốc và bài học từ quá khứ
Trung Quốc không hành động vội vàng – họ đã chuẩn bị từ lâu. Việc mở rộng kiểm soát đất hiếm lần này được xem là đỉnh điểm của chiến lược hàng năm để gia tăng đòn bẩy chiến lược về công nghệ và chuỗi cung ứng.
Bắc Kinh học từ cuộc chiến thương mại Trump lần trước, biết rằng đối đầu trực tiếp sẽ gây tổn thương cho cả đôi bên, nên họ lựa chọn biện pháp tinh vi hơn – gây áp lực nơi mà đối phương phụ thuộc.
Khi các biện pháp kiểm soát đất hiếm được mở rộng, Trung Quốc dường như muốn biến cả chuỗi sản xuất công nghệ cao toàn cầu – kể cả sản phẩm sản xuất ở nước ngoài nếu chứa kim loại đất hiếm từ Trung Quốc – phải chịu ảnh hưởng chính sách kiểm soát xuất khẩu Trung Quốc.
5. Rủi ro & lằn ranh chiến lược
Chiến lược “shock-and-awe” mang theo rủi ro cao. Nếu Mỹ đáp trả cứng rắn, Trung Quốc cũng có thể chịu thiệt hại lớn trong mặt kinh tế, xuất khẩu và niềm tin quốc tế.
Mỹ có thể áp thuế nặng, tìm cách giảm lệ thuộc chuỗi cung ứng vào Trung Quốc, hoặc tạo liên minh với các quốc gia khác để đa dạng hóa nguồn cung.
Một động thái quá mạnh của Bắc Kinh có thể kích hoạt phản ứng Mỹ – EU – Nhật – Ấn, đưa quan hệ quốc tế vào vòng tranh chấp mới.
6. Kết luận: đòn bẩy chiến lược hay liều lĩnh nguy hiểm?
Trung Quốc đang dùng chiến thuật “shock-and-awe” nhằm tạo đòn bẩy tối đa trong cuộc cạnh tranh với Mỹ – vừa có tính chiến lược, vừa chứa đựng sự mạo hiểm.
Qua việc mở rộng kiểm soát đất hiếm, Bắc Kinh không chỉ ép Mỹ nhượng bộ trong các lĩnh vực công nghệ mà còn thử thách giới hạn phản ứng của Washington.
Nếu Trung Quốc giữ được thế chủ động và Mỹ không đáp trả tới mức làm sụp đổ chuỗi cung ứng toàn cầu, chiến lược này có thể tạo vùng đệm mạnh mẽ cho Bắc Kinh.
Ngược lại, nếu Mỹ, các đồng minh và thị trường phản ứng mạnh mẽ, Trung Quốc có thể nhận hậu quả nghiêm trọng về kinh tế và vị thế quốc tế.
Trong cuộc chiến quyền lực – công nghệ – thương mại hiện nay, “shock-and-awe” có thể là vũ khí tinh vi, nhưng cũng có thể là con dao hai lưỡi – và ai dùng nó đúng thời điểm sẽ chiếm ưu thế.
Bạn muốn kiếm tiền từ thị trường Forex, Vàng, Chứng Khoán Mỹ,…? Bạn muốn trở thành một nhà đầu tư chuyên nghiệp trong lĩnh vực này nhưng chưa biết bắt đầu từ đâu? Đừng lo, Blog cá nhân Tài Chính Forex – TaiChinhForex.com được tạo ra để chia sẻ những thông tin hữu ích và cần thiết nhất cho người mới bắt đầu trong lĩnh vực tài chính Forex cho dù bạn đang sống ở quốc gia nào trên thế giới. Xem thêm phần Giới thiệu về Tài Chính Forex để hiểu hơn về trang web này!
